Discussie

Genoeglijk gezeten bij een wijntje op het balkon van mijn ouders in Résidence Petruspoort, had ik een eigenaardige discussie met mijn vader. Ik heb vaak discussies met mijn vader, soms ook felle, en we houden mede om die reden van elkaar, maar het standpunt dat hij die avond innam had ik hem nog niet eerder horen innemen.

Mijn vraag was of hij als ervaringsdeskundige van de Japanse interneringskampen afgelopen zaterdag nog het glas had geheven op de capitulatie van Japan, vijfenzeventig jaar geleden. Ik voegde eraan toe dat ik een artikel had gelezen over Elisabeth Visser die in het kamp Ambarawa had gezeten op Java, en die nog altijd elke maand voor de Japanse ambassade demonstreert voor excuses en genoegdoening. Ze zei: als de Japanse ambassadeur een even diepe buiging maakt voor ons als wij destijds moesten maken voor de Japanse bezetter, dan houd ik op met demonstreren.

Mijn vader schudde zijn hoofd. Dat zou hij nooit doen, demonstreren. Wat wil je ermee bereiken? Wat wil je voor genoegdoening? Het was oorlog. De Japanners wilden Azië veroveren. Toen zaten ze opgescheept met die Europeanen. Tja.

Mijn moeder en ik waren verbaasd. Hoe kon hij dit zeggen?

Ik speel graag advocaat van de duivel, zei hij.

Dat begrijp ik zei ik, je moet verschillende standpunten innemen anders heb je geen discussie, maar dit was wel wat vreemd, komende van mijn vader, die zich in het verleden nogal opwond over de bagatelliserende toon over de kampen van bijvoorbeeld Rudy Kousbroek.

Mijn moeder riep: De Japanners hadden de Europeanen toch naar huis kunnen sturen? Maar nee, ze hebben jullie in kampen gestopt. Vernederd. Uitgehongerd.

Mijn vader nam een slokje wijn.

Hoe diep ging de Japanse haat voor de Europeanen eigenlijk? Niet zo diep als de haat van de nazi's voor de Joden, lijkt me, maar toch. Japan was, en is, een xenofoob land. 

Je moet je voorstellen, zei mijn vader, we spraken elkaars taal niet. Joden kregen bevelen in het Duits. Wij kregen bevelen in een taal waarvan wij niets begrepen.

Hoe dan ook, zei ik, zonder dit zeker te weten: je kunt mensen, ook in tijden van oorlog, dus onder oorlogsrecht, niet zomaar in kampen opsluiten. Dat valt onder de Geneefse conventie. 

Denk je dat Japan zich ook maar iets gelegen liet liggen aan de Geneefse conventies? Dat is een Westerse uitvinding.

Op Wikipedia zocht ik vergeefs of Japan die conventie had ondertekend, maar ik kwam er niet uit. Ik zei, echoënd wat ik bij Why We Hate had gehoord: je moet de ander als beest zien om hem beestachtig te kunnen behandelen. Zodra je iets van jezelf herkent in de ander, ga je hem of haar vanzelf beter behandelen... Maar natuurlijk kun je genoegdoening eisen, ook als je niet gemarteld bent, al was het maar wegens vrijheidsberoving. Jouw vader heeft drieënhalf jaar geen inkomen gehad. Hij is alles kwijtgeraakt. 

Jouw ouders zijn afgewimpeld met een fooi van drieënhalve duizend gulden! riep mijn moeder. Weet je dat niet meer?

Mijn vader keek ongelovig. We lieten het onderwerp rusten.