Das dritte Reich?

Reve rond 1962
Je bent als assistent/tassendrager met een fotograaf mee op pad in Nordrhein Westfalen en je verbeidt de tijd door praatjes te maken met deze of gene, niet alleen om de fotograaf niet op de vingers te kijken en af te leiden met slechte suggesties, (je bent immers geen fotograaf; ieder zijn stiel), maar je helpt hem juist door derden die niet op de foto hoeven bij hem weg te houden en dus te onderhouden. Dat gaat wonderwel goed, want ja, je zit goed in je Duits, en met iedereen is wel van alles te bepraten, als je hoofd er naar staat, en deze geblondeerde, ietwat gepokte vrouw, je schat haar begin zestig, is niet onsympa. Je vindt haar zelfs zo sympa dat je foto's uitwisselt van (klein)kinderen, en zij opmerkt over jouw dochter, dat ze Schalk im Nacken heeft. Goed gezien en mooie uitdrukking. Er is Kola met een schijfje Zitron, ze deelt zelfs Pfannkuchen in een boterhamzakje uit, die haar Schwiegertochter die ochtend heeft gebakken en die verorber je met smaak. Alles gemütlich en toll.
Eén klein dingetje: je had, om de tijd te doden, deel 6 van het Verzameld Werk van Reve bij je. De vuistdikke gebonden paarse band lag opengeslagen op tafel bij een stuk over Reves eerste bezoek aan Oost-Berlijn, maart 1962. Niet verwonderlijk bespeurt de schrijver, die een tik van de communistische molen kreeg, in Oost-Berlijn de 'Furcht und Elend des Vierten Reiches'.
De sympa Duitse vrouw werpt een blik op jouw Verzamelde Reve, en vraagt, met toch iets van hoop in haar stem: 'Das dritte Reich?' Eerst denk je haar niet goed te hebben verstaan, maar je hebt haar wel goed verstaan en dat beangstigt je.